In gesprek met Ingrid Lieten en Joost Venken: "Een voorbeeld van veerkracht'"

De maatschappelijke transities waar we voor staan – van klimaat tot arbeid – zullen we niet realiseren zonder de sociale economie. Dat stellen Ingrid Lieten, Algemeen Directeur van Verso* en haar Programmadirecteur Duurzaamheid Joost Venken. In die noodzakelijke beweging noemen ze De Winning een koploper. “De Winning toont dat sociaal, ecologisch én economisch denken hand in hand kunnen gaan,” zegt Lieten. “En dat is wat we nodig hebben.”

‍

Na de ingrijpende keuzes van 2023 en het hersteljaar 2024 is De Winning volgens Ingrid Lieten en Joost Venken meer dan ooit een voorbeeld van waar sociaal ondernemerschap voor staat: koers houden op maatschappelijke impact, ook als het moeilijk wordt. “Ze hebben moeilijke beslissingen genomen, maar zijn daar transparant in gebleven,” zegt Ingrid Lieten. “Ik denk dat De Winning perfect illustreert dat sociaal ondernemerschap veel gemeen heeft met ‘commercieel’ ondernemerschap. Het ís ondernemerschap: je begint met een visie, met ideeën, en je probeert daar een werkbaar businessmodel rond te bouwen — gestuurd door missie en waarden. Maar de context verandert. En dan moet je, net als in elke onderneming, je businessmodel kunnen bijsturen als bijvoorbeeld de financiële uitdagingen niet meer houdbaar zijn.”

“Het verschil tussen ‘profit’ en ‘social profit’ is dan weer dat sociale ondernemingen vaak meer verschillende inkomstenbronnen hebben, met elk hun eigen ritme, randvoorwaarden en rapportageverplichtingen. Dat maakt het complex. De ene keer werk je met overheden, dan weer met lokale besturen, het middenveld of private partners. En al die inkomstenstromen moet je proberen te verzoenen in één bedrijfsmodel – een hele uitdaging.”

Wijzigende context

De context voor sociale ondernemingen is de jongste jaren sterk veranderd, ook wat betreft subsidies. Lieten: “Dat is erg geprofessionaliseerd. Overheden kijken nauw toe op rapportering, naar doelstellingen en de KPI’s die je moet halen en leggen ook meer randvoorwaarden op. Dat vraagt heel veel van sociale ondernemingen. Zeker als je, zoals De Winning, ook nog eens infrastructuur en langetermijninvesteringen moet beheren.”

Overheden staan bovendien onder zware besparingsdruk. Ze moeten dus keuzes maken, waarbij soms ook rendabele projecten uit de boot vallen. Sociale ondernemingen moeten dan zoeken: kunnen we dit met andere middelen opvangen? Volgens Lieten zijn het geen eenvoudige tijden: “Wat kan Verso dan doen? Enerzijds lobbyen we bij de Vlaamse overheden om regelgeving bij te sturen — zoals rond toezicht op subsidies, subsidiedatabanken, interne Vlaamse begrotingsregels. Anderzijds bieden we opleidingen aan, samen met VLAIO, rond ondernemerschap en financiering, zodat mensen in sociale ondernemingen hun kennis kunnen bijspijkeren.”

“Bij sociale ondernemingen komt heel wat regelgeving samen: subsidieregels, staatssteunregels, regels rond de openbare aanbesteding. Dat is veel en beperkt de bewegingsruimte. Sociaal ondernemen is allesbehalve een ‘free ride’. Het is keihard werken om maatschappelijke doelstellingen te behalen én financieel gezond te blijven.”

Duurzaam ondernemen is de toekomst

“Ik vind De Winning een prachtig voorbeeld van veerkracht, innovatie en maatschappelijk engagement. Zonder onze sociale ondernemingen, zonder onze sociale partners en zonder het middenveld gaan we de grote maatschappelijke transities niet realiseren. De politiek kan dat niet van bovenaf opleggen. Dat gebeurt bottom-up. De duurzame transitie is daar een voorbeeld van, en De Winning neemt daarin een koplopersrol. Ze deinzen er niet voor terug om de extra mile te stappen, zoals met hun duurzaamheidsverslaggeving – iets wat helemaal niet verplicht is. De Winning doet dat omdat ze weten dat het de toekomst is.”

Joost Venken sluit zich aan bij het belang van dat perspectief en de voortrekkersrol van De Winning: “Er zijn weinig organisaties die al zo ver staan, niet alleen in wat ze doen, maar ook in hoe ze nadenken: wat is onze impact op mens en milieu, en wat is de impact van de buitenwereld op ons? Ze denken vooruit, anticiperen. Als ik bijvoorbeeld kijk naar Talea dat inzet op de vergroening en ontharding van bedrijventerreinen en biodiversiteit, dan noem ik dat toekomstgericht ondernemen. De Winning kijkt vooruit en ziet kansen om zowel een ondernemingsmodel uit te bouwen als mensen zinvol werk te geven. Dat is pionieren pur sang.”

“Vanuit Verso proberen wij sociale ondernemingen te stimuleren om het pad te kiezen dat De Winning al heeft gekozen. Hoe kunnen wij op een gestandaardiseerde, gestructureerde manier nadenken over de toekomst, over duurzaamheid? Daarbij willen we de VSME als leidraad gebruiken, maar we voelen dat dat heel moeilijk is. Terwijl iedereen wel beseft dat je marktwaarde vergroot – omwille van je reputatie, maar ook omdat je nieuwe opportuniteiten leert zien. Dat wordt onderschat.”

“Voor klassieke ondernemingen zijn er heel wat subsidies om die transitie te maken, maar voor sociale ondernemingen is dat een heel ander verhaal. Nu gaat heel veel aandacht naar de industrie – terecht – maar dat dekt natuurlijk niet ons hele sociaal-economische model. Wat met de aanpassingen aan, om maar een voorbeeld te noemen, de infrastructuur van sociale ondernemingen?”

Waar zit de hefboom voor de toekomst

Wat zijn volgens Verso de grootste strategische kansen én uitdagingen op het vlak van sociaal ondernemerschap en duurzaamheid? Voor Joost Venken ligt de sleutel in de combinatie: “Wie erin slaagt om het sociale, het ecologische en het economische goed met elkaar te verbinden, is klaar voor de toekomst. En dat is precies wat De Winning doet. Bij hen spelen die drie perspectieven mee bij elke beslissing: hoe helpen we mensen aan werk, hoe doen we dat duurzaam, en hoe blijft het economisch haalbaar? Soms leidt dat tot moeilijke keuzes, zoals het stopzetten van bepaalde activiteiten. Maar dat hoort erbij.”

Ingrid Lieten ziet daarnaast ook grote kansen in samenwerking, op voorwaarde dat die structureel ondersteund wordt: “Er zijn mooie initiatieven om zorgorganisaties en maatwerkbedrijven beter te laten samenwerken. Maar dat moet economisch ook kloppen. Iedereen heeft zijn eigen ritme en processen. Het is niet zomaar ‘leuk samenwerken’ – het moet passen binnen elkaars businessmodel.”

Volgens Lieten zijn er veel gemiste kansen door verkokering: “De samenwerking tussen zorg en sociale economie wordt vaak bemoeilijkt omdat financieringskaders niet op elkaar zijn afgestemd. Dat zijn drempels waar we echt door moeten.” De Vlaamse overheid is zich daar volgens Lieten van bewust. “Er loopt momenteel een project waarbij regelgeving tegen het licht wordt gehouden. Verso neemt deel aan werkgroepen, onder meer bij minister Crevits, om signalen van op het terrein tevertalen naar beleidsvoorstellen.”

Venken vult aan dat net daar een grote hefboom ligt: “In de zorgsector is men heel sterk bezig met het sociale luik – gezondheid is hun kernopdracht – en ook economisch zijn ze bij de pinken. Maar duurzaamheid, het ecologische aspect, blijft vaak onderbelicht. Terwijl net daar maatwerkbedrijven zoals De Winning een voorsprong hebben. Zij hebben kennis, processen én mensen in huis. Als je die verbindt met de zorg, kun je veel bereiken. Daar liggen enorme kansen voor de planeet, voor de mensen, én voor duurzame werkgelegenheid.”

‍

_{* Verso groepeert vijftien federaties, actief in de gezondheids- en welzijnssector, de socioculturele sector en de sector van de aangepaste tewerkstelling. Verso verdedigt de belangen van bijna 18.000 sociale ondernemingen in Vlaanderen, samen goed voor meer dan 430.000 arbeidsplaatsen (17,6% van de loontrekkende tewerkstelling in Vlaanderen) en 52.000 zelfstandigen.}

‍

Lees ons volledig duurzaamheidsrapport van 2024 hier:

‍

‍

‍